المعجم المفهرس لالفاظ القرآن الکریم
کتاب المعجم المفهرس لالفاظ القرآن الکریم نویسنده محمد فواد عبدالباقی انتشارات ژکان.
در این اثر،کلمات قرآن ابتدا بر اساس نوع آنها یعنی اسم و فعل و حرف بودنشان و سپس نوع اعراب آخرآنها یعنی فتحه و کسره و ضمه و سکون دار بودنشان و نیز تنوین و ال دار بودن شان از هم تفکیک و جدا شده اند. و در ابتدای هر کلمه نوع اسم و فعل و حرف بودن آن ذکر شده است که برای ارتقای مایه علمی کتاب و استفادۀ ویژۀ متخصصین مفید می باشد. گاهی از یک آیه فقط کلمه ای یادمان می ماند و از طریق آن می خواهیم به کل آیه دسترسی پیدا کنیم و یا می خواهیم بدانیم کلمۀ مقدسۀ "الله" در قرآن چند بار تکرار شده است. برای این منظور کتاب "المعجم المفهرس لالفاظ القرآن الكریم" می تواند راهنمای خوبی باشد. البته امروزه نرم افزارهایی هم جهت این امر به وجود آمده که کار را از کتاب هم آسانتر کرده اند، یعنی با نوشتن کلمۀ مورد نظر در کامپیوتر یا گوشی همراه به کل آیه و تعداد تکرار آن کلمه در قرآن دسترسی پیدا می کنیم. "معجم" در لغت به معنی "رفع ابهام شده، ازالۀ التباس گردیده" عبدالباقی در مقدمه المعجم المفهرس حدود چهل خطای فاحش فلوگل را در مادهیابی واژگان برمیشمارد. مثلاً فلوگل فَاَثَرْنَ را در ماده «ا ث ر» آورده در حالی كه ریشه آن «ث و ر» است. نیز مشكلات دیگر فلوگل را تحلیل كرده و كار خود را برتر و بینقصتر معرفی مینماید. اما پژوهشگران جدید نقصها و اشكالات المعجم المفهرس را یافته و كارهای كاملتری عرضه كردند. المعجم المفهرس لكشف آیات القرآن [3]نوشته رضا كیانزاد در زمره پژوهشهایی است كه تكامل یافتة كار عبدالباقی است. داوری مؤلف آن دربارة كتاب عبدالباقی چنین است: المعجم المفهرس در نوع خود كتابی كامل است و حدود 60 سال توسط ناشران سرشناس لبنان، مصر، سوریه و ایران چاپ شده است. امّا تعدادی غلط چاپی دارد كه این تعداد برای چنین متنی با ابزارهای چاپ آن روز، واقعاً ناچیز و قابل اغماض است. امّا برای ناشرینی كه در این 60 سال با همان غلطها منتشر كردهاند، نمیتوان تحسین فرهنگی قائل شد. ایشان این اغلاط را فهرست كرده است. كتاب كیان زاد، افزون بر تصحیح اغلاط و برخورداری از امكانات كتاب عبدالباقی، دارای حداقل سه امكان جدید است. تعداد تكرار ماده در كل قرآن و بسامدی مشتقات آن ماده را نشان میدهد. تعداد كلمات از ابتدای قرآن تا یك كلمه را نیز مشخص میكند. همچنین مشتقات بیشتری نسبت به عبدالباقی استخراج كرده است. ترتیب مواد المعجم المفهرس مبتنی بر روش لغتنامههای معتبر عربی مانند اقرب الموارد و الاساس زمخشری است. پس از ماده مشتقات را به این ترتیب آورده است: فعل مجرد معلوم (ماضی سپس مضارع)، فعل مجرد مجهول (ماضی سپس مضارع)، فعلهای مزید، اسم فاعل، اسم مفعول، اسامی. بنابراین اساس كار عبدالباقی نظاممند كردن اصطلاحات و واژگان قرآن بر اساس حروف ماده (مصدر) است و ذیل هر ماده، مشتقات آن را آورده است.
المعجم المفهرس لالفاظ القرآن الکریم
کتاب المعجم المفهرس لالفاظ القرآن الکریم نویسنده محمد فواد عبدالباقی ناشر نوید اسلام.
در این اثر،کلمات قرآن ابتدا بر اساس نوع آنها یعنی اسم و فعل و حرف بودنشان و سپس نوع اعراب آخرآنها یعنی فتحه و کسره و ضمه و سکون دار بودنشان و نیز تنوین و ال دار بودن شان از هم تفکیک و جدا شده اند. و در ابتدای هر کلمه نوع اسم و فعل و حرف بودن آن ذکر شده است که برای ارتقای مایه علمی کتاب و استفادۀ ویژۀ متخصصین مفید می باشد. گاهی از یک آیه فقط کلمه ای یادمان می ماند و از طریق آن می خواهیم به کل آیه دسترسی پیدا کنیم و یا می خواهیم بدانیم کلمۀ مقدسۀ "الله" در قرآن چند بار تکرار شده است. برای این منظور کتاب "المعجم المفهرس لالفاظ القرآن الكریم" می تواند راهنمای خوبی باشد. البته امروزه نرم افزارهایی هم جهت این امر به وجود آمده که کار را از کتاب هم آسانتر کرده اند، یعنی با نوشتن کلمۀ مورد نظر در کامپیوتر یا گوشی همراه به کل آیه و تعداد تکرار آن کلمه در قرآن دسترسی پیدا می کنیم. "معجم" در لغت به معنی "رفع ابهام شده، ازالۀ التباس گردیده" عبدالباقی در مقدمه المعجم المفهرس حدود چهل خطای فاحش فلوگل را در مادهیابی واژگان برمیشمارد. مثلاً فلوگل فَاَثَرْنَ را در ماده «ا ث ر» آورده در حالی كه ریشه آن «ث و ر» است. نیز مشكلات دیگر فلوگل را تحلیل كرده و كار خود را برتر و بینقصتر معرفی مینماید. اما پژوهشگران جدید نقصها و اشكالات المعجم المفهرس را یافته و كارهای كاملتری عرضه كردند. المعجم المفهرس لكشف آیات القرآن [3]نوشته رضا كیانزاد در زمره پژوهشهایی است كه تكامل یافتة كار عبدالباقی است. داوری مؤلف آن دربارة كتاب عبدالباقی چنین است: المعجم المفهرس در نوع خود كتابی كامل است و حدود 60 سال توسط ناشران سرشناس لبنان، مصر، سوریه و ایران چاپ شده است. امّا تعدادی غلط چاپی دارد كه این تعداد برای چنین متنی با ابزارهای چاپ آن روز، واقعاً ناچیز و قابل اغماض است. امّا برای ناشرینی كه در این 60 سال با همان غلطها منتشر كردهاند، نمیتوان تحسین فرهنگی قائل شد. ایشان این اغلاط را فهرست كرده است. كتاب كیان زاد، افزون بر تصحیح اغلاط و برخورداری از امكانات كتاب عبدالباقی، دارای حداقل سه امكان جدید است. تعداد تكرار ماده در كل قرآن و بسامدی مشتقات آن ماده را نشان میدهد. تعداد كلمات از ابتدای قرآن تا یك كلمه را نیز مشخص میكند. همچنین مشتقات بیشتری نسبت به عبدالباقی استخراج كرده است. ترتیب مواد المعجم المفهرس مبتنی بر روش لغتنامههای معتبر عربی مانند اقرب الموارد و الاساس زمخشری است. پس از ماده مشتقات را به این ترتیب آورده است: فعل مجرد معلوم (ماضی سپس مضارع)، فعل مجرد مجهول (ماضی سپس مضارع)، فعلهای مزید، اسم فاعل، اسم مفعول، اسامی. بنابراین اساس كار عبدالباقی نظاممند كردن اصطلاحات و واژگان قرآن بر اساس حروف ماده (مصدر) است و ذیل هر ماده، مشتقات آن را آورده است.
معجم اعراب ( الفاظ القرآن الکریم )
کتاب معجم إعراب ( الفاظ القرآن الکریم ) نویسنده محمد سید طنطاوی ناشر ژکان
ابزار پايه براي فهم کتاب معجم الفاظ قرآن و ابزار پايه براي فهم و تفسیر اين کتاب همانا درک قواعد صرف و نحو عربي و نيز شناخت موضع و نقش کلمات يعني درک اعراب آنهاست. اگر اين دانش گرانمايه درست اندوخته و انديشيده و به کار گرفته شود درآمدي بر فهم درست معاني آيات و غوامض و کنوز ادبي قرآن است. بي ترديد درک نکات بلاغي و معجزات کلامي و لطايف جمالي و زيباشناختي قرآن نه تنها مايه ابتهاج و لذايذ معنوي ناشي از آن است که مايه شناخت درک از مقاصد اين کتاب عزيز براي ارائه جامعه و انسان طراز قرآن نيز هست. درک نحوه نگرش قرآن به مسائل و موضوعات مختلف حيات انسان سهل ممتنع مي‌نمايد اما سرمايه گذاري براي آن از اوجب واجبات است.